Bundan tam
28 yıl önce 3 Mart 1992 tarihinde, Zonguldak Kozlu Kömür Ocağında meydana gelen
grizu patlamasında 263 emekçi hayatını kaybetti. TMMOB, Ülkemizdeki iş
cinayetlerine dikkat çekebilmek, işçi sağlığının ve iş güvenliğinin önemini
vurgulamak için 3 Mart tarihini, “İş
Cinayetlerine Karşı Mücadele Günü” olarak ilan etmiştir. Kozlu’dan günümüze iş
cinayetlerinde hayatını kaybeden emekçileri saygıyla anıyoruz.
Aradan
yıllar geçti, 2020’ler Türkiye’sinde emekçiler, işyerlerinde can vermeye devam
ediyor. Her yıl, Kozlu faciasında kaybettiğimiz yurttaşlarımızın en az 6 katı iş
cinayetlerinde hayatını kaybediyor.
İşyerlerinde
insanlar ölüyor;işverenler ve devlet ölümleri seyrediyor. Önlem almayan işverenlere yaptırım
uygulanmıyor, işyerleri yıllardır, işçi sağlığı, iş güvenliği yönünden
denetlenmediği gibi, ölümlü iş kazalarının olduğu işyerlerinde, iş kazalarını
incelemek üzere bile iş müfettişi görevlendirmiyor. Her gün en az 5 işçinin
işyerlerinde iş cinayetlerinde hayatını kaybetmesi artık haber niteliği bile
taşımıyor. Hükümet yetkililerinin iş cinayetleri ile ilgisi baş sağlığı
dilemenin ötesine geçmiyor.
Ülkemizde iş
kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin istatistikler SGK tarafından tutularak
kamuoyu ile paylaşılmaktadır. En son 2017 yıllarına ilişkin veriler
açıklanmıştır. 2020 yılı Mart ayına gelinmiş olmasına rağmen 2018 ve 2019
yıllarına ait veriler kamuoyu ile paylaşılmamıştır.
SGK
tarafından 2017 yılına kadar açıklanan istatistiklere göre;
- 2012 yılında 74.871 kazada 744
emekçi,
- 2013 yılında 191.389 kazada 1.360
emekçi,
- 2014 yılında 221.336 kazada 1.626
emekçi,
- 2015 yılında 241.547 kazada 1.252
emekçi,
- 2016 yılında 286.068 kazada 1.405
emekçi,
- 2017 yılında 359.766 kazada 1.636
emekçi,
İş cinayetlerinde hayatını
kaybetti. 2017
yılında bir önceki yıla göre iş kazası sayısı %25 oranında, iş kazaları sonucu
ölüm % 16 oranında artmıştır. 2017 yılına kadar açıklanan rakamların seyrine
baktığımızda henüz açıklanmamış 2018 ve 2019 verileri korku uyandırmaktadır. Bu
verilerin SGK tarafından açıklanamamasının sebebi nedir?Ülkemizde emekçilerinin
hayatlarının önleyici çalışmalardan daha ucuz olduğu kamuoyundan gizlenmek mi
istenmektedir? Bir kez daha Sosyal Güvenlik Kurumu’nu göreve, emekçilerin
hayatını ilgilendiren bu bilgileri kamuoyu ile paylaşmaya davet ediyoruz!
2012 yılında, “iş sağlığı güvenliğinde devrim”
söylemleri ile 6331 sayılı İş Sağlığı Güvenliği Kanunu çıkartıldı. 2012
yılından bu yana iş kazaları ve ölümlerde azalma bir yana, hem kaza sayısı hem
de ölümler arttı. 6331 sayılı İş Sağlığı Güvenliği Yasasında” işyerlerinde iş
sağlığı güvenliğinin sağlanması işveren yükümlülüğündedir” denilmesine
rağmen, uygulamada iş sağlığı güvenliği
hizmetleri hem piyasalaştırıldı hem de sorumluluk iş güvenliği uzmanlarının
omzuna yüklendi. Her kazadan sonra mutlaka iş güvenliği uzmanları gözaltına
alındı, hatta tutuklandı. Oysa 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanununun 8. Maddesinde de belirtildiği üzere, iş güvenliği uzmanlığı hizmeti
“İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık
yapmak”; yine Kanunun 6. Maddesi gerekçesinde belirtildiği üzere de işverene
“profesyonel yardım” kapsamındadır. Bu hükümlere rağmen ikincil mevzuatta iş
güvenliği uzmanının görev kapsamını rehberlik dışında değerlendiren hükümler
değiştirilmelidir. İş Güvenliği Uzmanları; işverenin yapmadığı veya yapamadığı
çalışmaların takipçisi ve sorumlusu olmamalıdır.
Bu anlayışla, iş
güvenliği uzmanları ve meslektaşlarımızın iş yeri kaynaklı kazalara meslek ve
hastalıklarına yakalanmadığını, etkilenmediğini düşünmek, kamuoyuna böyle
yansımasına sebep olmak akıl dışıdır. İşverenin ihmali, devletin üzerine düşeni
yapmaması nedeniyle, uzmanlar ve meslektaşlarımız da tüm emekçilerle aynı
kaderi paylaşmaktadır. Sadece bu yıl basına yansıyan haberlerde
meslektaşlarımızın yüksekten düşme, elektrik çarpması, yük altında kalma, iş
makinesi altına kalma, mekanik arızalar sebebiyle yaşamlarını kaybettiklerini,
sakat kaldıklarını görmekteyiz.
Bu nedenle, çalışma yaşamı düzenleyen yasa yalnızca 6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ndan ibaret sayılmamalıdır. Çalışma
yaşamı, başta 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanunu olmak üzere birçok yasa ile biçimlendirilmektedir. 2003
yılında yürürlüğe konulan 4857 sayılı yasa ile çalışma yaşamı tamamen
esnekleştirilmiş, işlerin alt işveren/taşerona yaptırılması olağan çalışma
biçimi olmuştur. , 4857 Sayılı İş Kanunu’nda yer alan “telafi çalışması”,
“denkleştirme”, “çağrı üzerine çalışma”, “kısmi süreli çalışma”, “asıl
işveren-alt işveren ilişkisi” başta olmak üzere kuralsız çalışma koşulları
olduğu sürece işçi sağlığı ve iş güvenliği alanındaki düzenlemeler bir anlam
ifade etmeyecektir. “İstihdam büroları” ile de iş ilişkileri tamamen “bırakın
yapsınlar” “bırakın geçsinler” anlayışına dönülmüş, tüm bunların sonucunda
örgütsüzlük artmıştır. İş cinayetlerinin artmasında 4857 sayılı yasa ile
getirilen esnek çalışma biçimlerinin önemli bir payı olmuştur. Dolayısı ile
asıl üzerinde durulması gereken mevzuat bu olmalıdır.
İş kazaları, meslek hastalıkları “kader” değildir. İş
kazalarını, meslek hastalıklarını “işin doğal bir sonucu “ olarak görülmesi,
yeni iş cinayetlerine davetiye çıkarmaktadır.
İş güvencesi ile işçi sağlığı ve iş
güvenliğinin birbirini tamamladığı gerçeğinden hareketle, tüm çalışanlar insana
yakışır “norm ve standartta” bir sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınmalıdır.
Sigortasız ve sendikasız çalıştırma önlenmeli, kayıt dışı ekonomi kayıt altına
alınmalıdır. Sendikalaşmanın önündeki engeller kaldırılmalı, çalışanların
sosyal ve ekonomik yaşamları iyileştirilmelidir.
İşçi sağlığı
ve iş güvenliği konusunda iyileştirici adımlar atılabilmesi için öncelikle
işverenlerin sorumluktan kaçmasının önünde geçilmelidir. İşverenlerin temel
sorumluluklarından kaçtıkları, kendi yerlerine birer günah keçisi olarak iş
güvenliği uzmanlarını koydukları bir çalışma yaşamında, önleyici ve engelleyici
hiçbir çalışmanın yapılamayacağı açıktır.
Ülkemizde iş
cinayetlerinin, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının bu denli yaygın
olmasının bir diğer nedeni de, emekçilerin sendikal haklarının baskı altında
tutulmasıdır. Sendikal örgütlenmenin önündeki engeller tüm çalışanlar için
kaldırılmadıkça işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda yol almak mümkün
olmayacaktır. Sendikasız uzman, sendikasız işçi, örgütsüz bir çalışma yaşamı
ile emekçiler tüm olumsuzluklara karşı açık ve savunmasızdır.
İş kazaları
ve iş cinayetleri ile mücadelenin temel bir kültür olarak topluma
kazandırılması gereklidir. Yaşanan kaza ve cinayetlerde, ilgili tüm kurum,
kuruluş ve kişilerin sorumluluklarını eksiksiz yerine getirmesi zorunluluğu,
devlet politikası olarak toplumun tüm kesimlerine çocuk yaştan itibaren
eğitimle birlikte kazandırılmalıdır.
Meslek
hastalıkları tespiti ise hemen hiç yapılmamaktadır. SGK İstatistiklerine göre,
yıllardır ülkemizde meslek hastalıkları nedeni ile ölüm hiç yoktur. Oysa
bilimsel gerçeklikler göstermektedir ki; ülkemizde her yıl binlerce insan
meslek hastalığından ölmekte, ama bu gerçeklik tespit edilmemekte, kamuoyuna
açıklanmamaktadır
İşçi sağlığı
ve iş güvenliği alanına ilişkin düzenlemelerin ve denetimin yalnızca Aile,
Çalışma Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yürütülmesi, doğru kararların
alınmasının önünde bir engeldir. Bu nedenle düzenleme ve denetleme; Aile,
Çalışma Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın yanında, Sağlık Bakanlığı,
üniversiteler, sendikalar, TTB ve TMMOB’den oluşan idari ve mali yönden
bağımsız bir enstitü tarafından yerine getirilmelidir. Çalışma yaşamına ilişkin
tüm düzenlemeler bu enstitü tarafından yeniden ele alınmalı ve
kararlaştırılmalıdır.
Bizler, her
3 Mart’ta olduğu gibi bu gün de iş cinayetleri ile mücadele etmek için sesimizi
yükseltiyoruz. Ölüm, yaralanma ve sakat kalma; esnek ve güvencesiz çalışma
hiçbir emekçinin kaderi değildir. İnsan onuruna yakışır, güvenli ve güvenceli
çalışma hakkımız için sesimizi yükseltiyoruz. İnsanlar işyerlerinde ölmemeli,
hergün işyerlerinden cenazeler çıkartılmamalıdır.
Tüm ülkede,
tüm çalışma alanlarında işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin artırılması,
bağımsız denetim sisteminin yerleştirilmesi, iş cinayetlerinin ve iş
kazalarının durdurulması için yılmadan mücadele edeceğimizi kamuoyuna saygı ile
duyururuz.
Emekçilerin
Hayatı Daha Fazla Kar İçin Feda Edilemez, İş Cinayetlerine Son!
News
